altegaar en helegaar: prachtige woorden...

soms kom je een raar woord tegen, zoals het woord altegaar

“Deze spruitjes”, sprak manlief met ongelooflijk zelfinzicht, “zijn wat al te gaar. Ik had ze korter moeten koken”.
Dat was helemaal waar. De spruitjes waren zelfs niet al te gaar, ze waren gewoon veeeel te gaar.

Altegaar?

Maar dat woord bleef in mijn hoofd hangen. Altegaar, was dat niet een heel oud en heel fraai woord en betekende dat niet: alles samen beschouwd?

Helaas: fout gedacht. Altegaar betekent Alle tezamen 2) Allen 3) Alles tezamen 4) Altezamen 5) Alles. En verder vertikte google om er nog wat van te maken.
En deze definitie komt nog uit het puzzelwoordenboek ook! EN we weten dat ze het bij kruiswoordpuzzels niet al te nauw nemen. Of Altegaar nu alleN of alleS samen betekent, wat boeit het. Nou ja, het boeit ene kruiswoordpuzzel maker in die zin dat hij met zijn (kruis)woorden uit moet komen. Want ik verzeker je: een kruiswoordpuzzel maken, dat is zo eenvoudig nog niet.

de eerste twee letters

Terug naar altegaar: het grappige is dat eigenlijk alleen de eerste twee letters betekenis aan het woord geven. AL. En dat terwijl het woord gaar zoveel meer inhoud en historie heeft.
Het woord was al bekend in het jaar 900, het heeft dus een respectabele leeftijd. Het woord is dan nog niet gaar maar garo En men vindt het in het oud Nederlands in de zin garo herta min (mijn hart is gereed, bereid)
Garo, betekent dus in feite: het is klaar. Het eten heeft lang genoeg gekookt heeft om eetbaar te zijn. Maar grappig genoeg kent zijn gaar nog twee andere betekenissen: op zijn, moe zijn, het allemaal wel gehad hebben.
En dan heeft het nog een heel andere betekenis: In het dialect en vooral het zuidelijke dialect wordt met gaar een afwezigheid of onwenselijkheid uitgedrukt. Het heeft een versterkende functie in combinatie met niet/gin/niks. Denk aan uitdrukkingen als helegaar niks!

Altegaar en helegaar: ik vind het prachtige woorden en pleit voor een revival, maar het zou me helegaar niks verbazen als dat er altegaar iet van komt.

lees ook eens: vallen viel gevallen vrouw